Ile czasu
zajmuje wymienienie wszystkich swoich ulubionych artystów (z każdej dziedziny),
komuś kto spędza liczne godziny swojego życia na zagłębianiu się w ich
twórczość? Nie umiem powiedzieć, ale z pewnością długo – zwłaszcza, że trzeba
by doliczyć dodatkowe minuty na chociaż małe uniesienia zachwytu po przywołaniu
w pamięci uwielbianej sylwetki. Istnieje jednak dość skuteczny sposób na
skrócenie tego korowodu entuzjazmu. Może się to wydać paradoksalne – tym
antidotum na uwielbienie okazują się… biografie.
Nie
ma wątpliwości, że wiele życiorysów wzmaga adorację. Ten wspaniały pisarz żył w
biedzie na poddaszu, kochanka umarła mu na gruźlicę, ach – jak mi go żal! A temu aktorowi udało się wyrwać z
przedmieścia, prawdziwa kariera od pucybuta do milionera. Są to czasami wyrwane z kontekstu poruszające
fragmenty. Gdy spojrzeć na całość okazuje się, że ten nie dał kochance na
lekarstwa, bo poszedł się upić, a tamten szedł do celu po trupach i został sam
ze swoimi milionami. W końcu wszyscy to tylko ludzie. Co nie zmienia faktu, że
dopóki sobie tego nie uświadomimy, nasi idole w naszych głowach pozostają co
najmniej herosami (jeśli nie bogami).
To właśnie w (w miarę obiektywnych) biografiach (na pewno nie tych autorskich) można doszukiwać się prawdy historycznej na temat szanowanych postaci. Doskonałym przykładem są książki historyka Sławomira Kopra, ukazujące się nakładem wydawnictwa Bellona. Autor zajmuje się życiem prywatnym znanych osobistości, ze szczególnym uwzględnieniem okresu międzywojnia.Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej to książka opisująca największe tuzy środowiska: Skamandrytów, Fryderyka Jarosyego, Marię Pawlikowską – Jasnorzewską i Magdalenę Samozwaniec, Witkacego, Bruno Schulza, Bolesława Leśmiana, Tadeusza Boya Żeleńskiego, Zofię Stryjeńską, Tadeusza Dołęgę – Mostowicza, Artura Rubinsteina i Jana Kiepurę. Poprzez barwne dzieje poszczególnych bohaterów książki wyłania się także całościowy obraz obyczajowości i życia kulturalnego w czasie dwudziestolecia. Napisana zwięźle i ciekawie, książka S. Kopra to wciągająca lektura nie tylko dla miłośników historii. Choć po jej przeczytaniu na pewno fala entuzjazmu, która zwykła nadciągać przy wymienianiu podanych wyżej nazwisk, teraz już nie jest tak wysoka i tak szybka.
Na
rynku wydawniczym pojawiły się także biografie autorstwa Mariusza Urbanka. Autor
dokonał dogłębnej analizy życiorysów takich artystów jak Julian Tuwim (Tuwim, Wylękniony bluźnierca), Jan
Brzechwa (Brzechwa, Nie dla dzieci)
czy Władysław Broniewski (Broniewski.
Miłość, wódka, polityka). Te
znacznie dokładniejsze i w nieco mniej plotkarskim stylu (u Kopra mnóstwo jest
informacji pochodzących z plotek, którymi żyło miasto, co można poczytywać
zarówno za zmniejszenie wiarygodności, jak i za lepsze zarysowanie atmosfery
czasów) biografie sprawiają, że na uwielbianych poetów znanych tak dobrze od
dzieciństwa (oczywiście nie liczę tu Broniewskiego) przestajemy patrzeć zakochanym dziecięcym
spojrzeniem. Musimy zmierzyć się z dorosłą prawdą. A wszyscy bardzo dobrze
wiemy, że bycie dorosłym nie zawsze bywa przyjemne.
Te
dwa nazwiska współczesnych biografów i ich demaskujące swoich bohaterów dzieła,
są jak najbardziej godne polecenia. Nawet jeżeli dowiemy się czegoś, co
zniszczy nasz pogląd na pewne osoby. Osobiście potwierdzam, że platoniczna
miłość do niektórych artystów potrafi być prawdziwie wierna i niezachwiana,
jakiekolwiek straszne fakty z biografii nie wypłynęłyby na wierzch. Wszak nie
kochamy ich za to, jakie popełniali błędy jako zwykli ludzie, tylko za to, co
potrafili zrobić jako niezwykli twórcy. Oprócz tego, dopóki nie zmierzymy się z
często gorzką rzeczywistością, nie poczujemy w pełni tego wspaniałego smaku
jaki ma słodka niewiedza.
Krótka lista wybranych pozycji z długich list dzieł obu autorów:
Sławomir Koper:
- Życie prywatne elit Drugiej Rzeczypospolitej
- Kobiety w życiu Mickiewicza
- Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej
- Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej
- Wpływowe kobiety Drugiej Rzeczypospolitej
- Gwiazdy II Rzeczypospolitej
- Sławne pary PRL
- Skandaliści PRL
- Gwiazdy kina PRL
- Stracone pokolenie PRL
Mariusz Urbanek:
- Zły Tyrmand
- Waldorff. Ostatni baron PRL-u
- Broniewski. Miłość, wódka, polityka
- Brzechwa. Nie dla dzieci
- Tuwim. Wylękniony bluźnierca
- Wieniawa. Szwoleżer na Pegazie
- Jan Nowak-Jeziorański. Biografia opowiadana
